PHILOSOPHY -

„The reason I engage in philosophy is the desire to understand the history of human thought. By analyzing the history of philosophy, one can easily observe and identify recurring cultural themes, questions, and even solutions, especially in metaphysical and ontological areas. The way we understand the nature of being defines further social and political concepts in which we later operate, accepting certain solutions as givens. Yet, someone once conceived of them, observed some phenomena or relations, and drew conclusions – whether accurate or erroneous.

This awareness brings to light the limits of human knowledge and the active role of imagination in shaping the architecture of the reality we later inhabit. It instills in me a sense of humility towards the unreflective struggle for correctness, the one and only, or revealed truth. At the same time, it allows me to maintain a healthy distance from scientific innovations, worldview concepts, or spiritual novelties.”

URSZULA NAWROT

Urszula Nawrot is a member of the Polish Phenomenological Association.

„Powodem, dla którego zajmuję się filozofią, jest chęć zrozumienia historii myśli ludzkiej. Analizując historię filozofii, łatwo można dostrzec i zidentyfikować powtarzające się w kulturze motywy, pytania, a nawet rozwiązania, zwłaszcza w obszarach metafizycznych oraz ontologicznych. To, jak pojmujemy naturę bytu, definiuje dalsze koncepcje społeczne i polityczne, w których później funkcjonujemy, przyjmując pewne rozwiązania za pewnik. A przecież ktoś kiedyś je wymyślił, zaobserwował jakieś zjawisko, zależności i wyciągnął wnioski – trafne lub błędne.

Świadomość ta uzmysławia mi granice ludzkiego poznania oraz aktywną rolę wyobraźni w kształtowaniu architektury rzeczywistości. Budzi we mnie pokorę wobec bezrefleksyjnej walki o rację, jedyną czy objawioną prawdę. Jednocześnie pozwala zachować zdrowy dystans wobec nowości naukowych, konceptów światopoglądowych czy duchowych”.

URSZULA NAWROT

Urszula Nawrot jest członkiem Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego

Lifeworld: 4th Research Summer School in Genetic Phenomenology

A film entirely produced by Urszula Nawrot

The series of research summer schools in genetic phenomenology is dedicated to the philosophy of Edmund Husserl. This year’s topic was Lifeworld. Renowned international experts and young scholars worked intensively together for a week. Warsaw has become a recognizable hub for innovative and advanced phenomenological research. In interdisciplinary collaboration, scientists focused on the human being as a subject of society and history. Warsaw, August 5–9.

Konferencje: RELATION IN PHENOMENOLOGY, PHENOMENOLOGY IN RELATION, PAN 01-06.12.2023

URSZULA NAWROT prezentowała referat: MIĘDZY BYTEM, A POZNANIEM. PRÓBA UCHWYCENIA ISTOTY DOŚWIADCZENIA. WEWNĘTRZNY ŚWIAT TRAUMY W FILMIE UMBRA.

LETNIA SZKOŁA FENOMENOLOGII

LANCKORONA 2024

URSZULA NAWROT prezentowała film Umbra w kontekście metody fenomenologicznej.

TWÓRCZOŚĆ INSPIROWANA FILOZOFIĄ

TEKST FILOZOFUJĄCY/ UTWÓR MUZYCZNO- SŁOWNY

URSZULA NAWROT

Moja piosenka stawia pytania o możliwość integracji ciała, umysłu i duszy oraz czy trauma może zostać przekształcona w doświadczenie dające sens i wolność. Te pytania przenikają moją twórczość i są kluczowe w poszukiwaniach, jakie podejmuję w swoich pracach.

1. Ciało jako centrum mojego doświadczenia

Dla mnie ciało jest czymś więcej niż obiektem – to medium, przez które doświadczam świata. Jak ująłby to Merleau-Ponty, moje ciało to „żyjące ciało” (corps vivant), most łączący mnie z rzeczywistością.

„Przez ciało wchodzę w kontakt ze światem” – to moje poczucie, że ciało i umysł są nierozerwalne. Nie mogę oddzielić jednego od drugiego, bo ciało jest punktem wyjścia dla mojego poznania i relacji z innymi.
Ale trauma zapisuje się w ciele. Czuję to w słowach: „Ciało traumę pamięta, już w matki łonie”. Moje ciało bywa przestrzenią bólu i udręki, miejscem, gdzie historia – nawet ta, której nie jestem świadoma – odciska swoje piętno.

2. Dualizm substancji czy monizm – wybór, który kształtuje myślenie

„Dualizm substancji czy monizm” to pytanie, od którego zaczynam, bo to właśnie wybór tej podstawowej koncepcji wpływa na całe nasze dalsze myślenie o człowieku, świecie i naturze istnienia. To, co zdecydujemy na tym poziomie, określa sposób, w jaki będziemy interpretować ciało, umysł i duszę.

Dla mnie bliższy jest monizm substancji i dualizm własności, który uznaje, że ciało i umysł są różnymi aspektami jednej rzeczywistości, choć pełnią różne funkcje. Jednak próba zrozumienia i nazwania tych różnic rodzi napięcia. „Można połamać sobie kości – umysłowości” to mój komentarz na temat tego, jak umysł – w swojej materialistycznej wersji – potrzebuje „kości”, czyli konstrukcji, na których może się oprzeć.

To właśnie proces tworzenia tych konstrukcji umysłowości fascynuje mnie najbardziej. Budujemy szkielety, modele rzeczywistości, które pozwalają nam poczuć się stabilniej, ale z czasem okazują się niewystarczające i musimy je burzyć, by stworzyć nowe. Ten cykl twórczego burzenia jest nieodłącznym elementem nauki, filozofii i naszego rozumienia siebie samych.

„Tworzywo i twór to jedność, czy to będzie już świętość?” – tutaj dotykam idei, że człowiek, tak jak wszystko inne w stworzeniu, jest częścią tej samej substancji. Materia i to, co z niej powstaje, nie są od siebie oddzielone. Człowiek nie istnieje poza światem, ale w głębokiej jedności ze wszystkimi innymi bytami – z całą naturą, istotami żywymi i tym, co powstało. To niekoniecznie oznacza „świętość” w religijnym sensie, ale wymaga refleksji nad tym, co znaczy być częścią tej jedności i jak żyć w harmonii z całym stworzeniem.

3. Kulturowy konstrukt duszy i epistemologiczne „nie wiem”

Wersy „A co z tą duszą? No mam jak już muszę, zaraz się chyba uduszę” to ironiczna gra słów, która podważa narzucanie duszy jako bezdyskusyjnego faktu. Dusza staje się tu konstruktem kulturowym – czymś, co każą nam mieć w konkretny i opisany sposób. Nie kwestionuję tu samego faktu posiadania duszy, ale krytykuję narzucanie koncepcji, która nie wynika z doświadczenia i własnych poszukiwań. Uduszę ma tu podwójne znaczenie, z jednej strony dusi mnie narzucanie koncepcji, z drugiej udusić jest grą słów uduchowić, „uduszowić” – zaraz nabędę tę duszę, jak już muszę. Nabycie takiej koncepcji na zamówienie jest śmiercią własnego poszukiwania i kontaktu ze sobą. Jest oddaniem autonomii i przeżywania świata po swojemu, na rzecz dopasowania się do cudzej wizji rzeczywistości, również duchowej.

„Żaden, który umarł skutecznie, nie wrócił by żyć wiecznie” to ironiczny komentarz do prawd objawionych, które pretendują do ostatecznej wiedzy o duszy i życiu po śmierci. Piosenka wyraża zdrowy sceptycyzm: nie neguje transcendencji, ale pyta, dlaczego nie możemy pozostać w stanie „nie wiem”.
To filozoficzne zawieszenie sądu (epoché) pozwala unikać pułapek dogmatyzmu i redukcjonizmu, otwierając przestrzeń dla twórczej refleksji. Czy dusza, którą „każą nam mieć”, jest naprawdę naszą duszą?

5. Psychologia traumy: zapis w ciele i transgeneracyjny bagaż

W psychologii traumy, a szczególnie w teorii pamięci ciała, doświadczenie traumy zapisywane jest w ciele. Wersy takie jak „Ciało traumę pamięta” i „Jak gąbka wszystko chłonie” pokazują, że ciało działa jako medium przechowujące nieświadome wspomnienia.

Piosenka podkreśla transgeneracyjny aspekt traumy: „Na świat przychodzę z kartoteką / Wielką traumy zapisaną teką”. Dziedziczone „rodowe kamienie” symbolizują emocjonalne ciężary przekazywane przez pokolenia, które zakłócają swobodę istnienia.
Dysocjacja – „Nie czuję już bólu, ale nic już nie czuję” – to koszt oddzielenia się od ciała, próba uniknięcia bólu, która prowadzi do alienacji od siebie i świata.

Piosenka kończy się pytaniem: „Więc jak być bez ciała?” To zaproszenie do dalszej filozoficznej i psychologicznej refleksji:

Czy przez akceptację cielesności i pracy z pamięcią traumy można osiągnąć pełnię bycia, czy wciąż pozostaniemy w udręce rozdzielenia?

Piosenka mierzy się z trudnymi filozoficznymi i egzystencjalnymi pytaniami, jednocześnie krytykując ograniczenia zarówno redukcji fenomenologicznej, jak i konsekwencje oderwania filozofii od etycznych i społecznych kontekstów. Odwołuję się do pojęć fenomenologii czasowej Edmunda Husserla, redukcji fenomenologicznej, znanej także jako epoché. Przeplatając je w formie poetyckiej refleksji nad doświadczeniem bycia w świecie, wyrażam moje osobiste zmagania z filozofią i granicami poznania. Nawiązuję do złożonych filozoficznych idei, zachowując jednocześnie lekką, poetycką formę, która ukazuje dramatyczne konsekwencje nadmiernej redukcji oraz ograniczenia ludzkiej wiedzy. Problematyka intersubiektywności i solipsyzmu była kluczowym tematem także w filozofii J-P Sartre’a, szczególnie w jego egzystencjalistycznym dziele „Byt i nicość”. Choć te kwestie były rozważane również w kontekście fenomenologii Husserla i Heideggera, to Sartre nadał im szczególny wymiar egzystencjalny, zwłaszcza w odniesieniu do relacji z innymi.

1. „Retencja, protencja / jawi się intencja”

Odwołuję się do pojęć fenomenologii czasowej Edmunda Husserla. Retencja i protencja to kluczowe terminy w fenomenologii świadomości czasu. Retencja odnosi się do trwającego przetrzymywania przeszłych doświadczeń w świadomości, a protencja do przewidywania przyszłych wydarzeń. Oba te pojęcia dotyczą sposobu, w jaki świadomość „rozciąga się” w czasie. Intencja to centralne pojęcie w fenomenologii, oznaczające, że świadomość jest zawsze „o czymś” – każda myśl, każdy akt świadomości ma swoją treść.

To zestawienie mówi o próbie, jaką podejmuje fenomenolog, aby uchwycić nieuchwytną naturę świadomości, jej złożoną strukturę czasową, która zawsze oscyluje między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Z perspektywy Heideggera, czasowość (a dokładniej bycie-ku-śmierci) to fundament ludzkiego istnienia.

2. „Świat wciąż biorę w nawias / redukuję więc swój awans”

Odnoszę się tu do metody redukcji fenomenologicznej Husserla, znanej także jako epoché. Polega ona na „wzięciu świata w nawias” – zawieszeniu naszego naturalnego sposobu patrzenia na świat, aby móc skupić się na czystym doświadczeniu. Rezygnując z gotowych założeń, redukujemy świat do jego fenomenalnej formy – do tego, jak jawi się nam bezpośrednio, niezależnie od jego istnienia „w sobie”.

W tym wersie można wyczytać prowokacyjny ton w odniesieniu do skuteczności do tej metody – „redukcja” nie prowadzi do żadnego „awansu” w rozumieniu codziennego sukcesu czy samorozwoju, a raczej do pewnego rodzaju wycofania, izolacji. Jest to ironiczny komentarz wskazujący na pułapkę, w którą wpadają filozofowie, gdy za bardzo skupiają się na czysto teoretycznych rozważaniach, tracąc kontakt z rzeczywistością.

3. „Gdzie się rzeczy jawią w sobie / tego nigdy się nie dowiem”

To nawiązanie do kluczowego problemu fenomenologii – fenomenalnej (tak jak widziana, doświadczana) a noumenalnej (jak istniejąca w sobie) natury rzeczy. Husserl koncentrował się na tym, co jawi się w świadomości, podczas gdy sam Heidegger próbował głębiej zbadać „bycie” rzeczy, czyli ich ontologiczną strukturę. Heidegger uważał, że świat nie jest nam „dany” w pełni – zawsze pozostaje coś ukrytego, czego nie możemy bezpośrednio doświadczyć.

4. „Jak się dobrze zredukuję / to już nic nie poczuję”

Kolejna prowokacja przedstawiająca krytyczny obraz redukcji fenomenologicznej, sugerująca, że zbytnie zanurzenie w niej może prowadzić do swego rodzaju alienacji emocjonalnej i poznawczej. Redukcja fenomenologiczna, zamiast prowadzić do głębszego rozumienia, może prowadzić do wyjałowienia – jakby w wyniku tej redukcji przestało się odczuwać życie w jego pełni. Jest to rodzaj paradoksu: zbyt głębokie badanie struktury doświadczenia może oddalić nas od autentycznego przeżycia.

5. „Intersubiektywność badam / i w solipsyzm ciągle wpadam”

Intersubiektywność to koncepcja dotycząca tego, jak jednostki współdzielą swoje doświadczenia i jak możliwa jest komunikacja między nimi. Fenomenologia bada, jak świat jest postrzegany przez różne podmioty i jak tworzymy wspólną rzeczywistość. Jednak ironicznie, stwierdzam tutaj o popadaniu w solipsyzm – przekonanie, że tylko „ja” istnieję i że cała rzeczywistość zewnętrzna może być jedynie wytworem mojej świadomości. Wers ten jest w jakiś sposób potwierdzony moim doświadczeniem nad badaniem traumy i jej przejawów, odczuwania u drugiego człowieka, co próbowałam pokazać w filmie UMBRA. Ostatecznie próba uchwycenia cudzego świata i odczuwania zawsze sprowadzało się do mojego wyobrażenia na ten temat, przepuszczonego przez moje doświadczenie.

6. „Być w świecie i w nim nie być / to nie jest pytanie / to życie stawia takie wyzwanie”

To wyrażenie ambiwalentnego stosunku do rzeczywistości, który fenomenologia opisuje jako podwójność doświadczenia: jednocześnie jesteśmy zanurzeni w świecie, ale mamy zdolność do dystansu, refleksji, a czasem nawet alienacji. Świadomość człowieka w fenomenologii zawsze funkcjonuje na granicy tych dwóch stanów – bycia zaangażowanym w świat i dystansowania się od niego.

7. „Jeden się tak zredukował, / prosto w mrok poszybował”

W tym fragmencie odnoszę do Heideggera, który „zredukował” swoje filozoficzne poszukiwania do pewnych radykalnych wniosków, a jego flirt z ideologią nazistowską często jest traktowany jako symboliczne „upadnięcie w mrok”. Heidegger próbował zredukować tradycyjną metafizykę do bardziej pierwotnej analizy bycia, ale jego związki z nazizmem wielu interpretatorów uważa za ogromną porażkę etyczną i filozoficzną.

8. „To filozof z największym błędem / to się skończy jakimś obłędem”

To bezpośrednie oskarżenie o filozoficzny błąd. Heidegger, mimo swojego wkładu w filozofię, jest krytykowany za swoje związki z nazizmem, co w oczach wielu uczyniło jego myśl trudniejszą do obrony. „Obłęd” może tu odnosić się do tego, że zbyt radykalne filozoficzne koncepcje, oderwane od moralnych i społecznych fundamentów, mogą prowadzić do niebezpiecznych konsekwencji.

9. „Pójdę z drzewem porozmawiać / i świat się sam zacznie stwarzać”

To nawiązanie do Heideggerowskiej idei „bycia” i relacji człowieka z naturą. Heidegger często mówił o powrocie do bardziej autentycznego sposobu istnienia, gdzie człowiek nie próbuje kontrolować świata, ale raczej żyje w harmonii z byciem i naturą. Tutaj „drzewo” ma symbolizować powrót do autentycznego, prostego bycia, w przeciwieństwie do abstrakcyjnych filozoficznych redukcji.

Ostatecznie ironizuję na temat uproszczenia filozofii, gdzie Heidegger zostaje zredukowany do postaci „DJ Hejdi”. Wskazuję na to, jak współczesna kultura często banalizuje poważne idee.

URSZULA NAWROT

Tekst piosenki czerpie z filozofii egzystencjalizmu Jeana-Paula Sartre’a, szczególnie jego rozważań nad wolnością, odpowiedzialnością, obcością i intersubiektywnością. Pod płaszczem ironii i dystansu pojawiają się kluczowe elementy egzystencjalnej kondycji człowieka, o których mówił Sartre, jak również współczesne refleksje psychologiczne i psychiatryczne, które mierzą się z podobnymi problemami z innych perspektyw. Piosenka igra z filozofią Sartre’a, ironicznie komentując wyzwania współczesnego życia. Przedstawia trudności związane z egzystencjalną wolnością, konfliktami z innymi oraz poczuciem alienacji, będąc jednocześnie krytyką zarówno filozofii, jak i współczesnej psychiatrii. Ożywia przesłanie Sartre’a o wolności, odpowiedzialności i uprzedmiotowieniu przez innych, przekształcając je w lekką, lecz głęboką refleksję nad kondycją współczesnego człowieka. Stawia pytanie: czy Sartre faktycznie się zdezaktualizował? Choć jego idee mogą budzić kontrowersje w świetle współczesnych badań psychologicznych, czy to oznacza, że nie mają już dla nas wartości?

Wolność i Odpowiedzialność

Sartre znany jest ze swojego słynnego zdania: „istnienie poprzedza istotę”, które bezpośrednio pojawia się w tekście („Istnienie poprzedza istotę, łapiesz tę tęsknotę?”). Dla Sartre’a, człowiek jest „skazany na wolność” — nie ma żadnej z góry danej esencji, która definiuje jego byt, więc każda jednostka musi sama tworzyć swoje życie i definiować siebie poprzez wybory. W piosence słowa o „byciu kowalem swego życia” i „czystej udręce” oddają egzystencjalny ciężar, jaki wiąże się z tą absolutną wolnością. Wolność oznacza, że nie ma kogo obwinić za nasze decyzje i nasze życie, poza nami samymi, co jest często źródłem udręki, a zarazem ulgi, gdy znajdziemy kogoś do obwinienia.

Spojrzenie „Innego” i Przedmiotowość

Wersy dotyczące „oka” („Oko, oko, złowieszcze oko…”) są bezpośrednią aluzją do słynnego Sartre’owskiego motywu spojrzenia „Innego”. Dla Sartre’a, kiedy jesteśmy obserwowani przez innych, stajemy się przedmiotami w ich świadomości, co prowadzi do poczucia wyobcowania i uprzedmiotowienia. W piosence to „oko” jest symbolem kontroli i oceny ze strony społeczeństwa. Wersy „Gapią się, gapią się, śledzą mnie, po cichu knują” odzwierciedlają egzystencjalny niepokój związany z tym, jak inni nas postrzegają i jak to wpływa na naszą samoświadomość. „Oko drugiego” symbolizuje brak autentycznej miłości i wzajemnego zrozumienia, co wzmacnia alienację i poczucie bycia uprzedmiotowionym.

Trójkąt dramatyczny Kampmana

Fraza ” w trójkącie między oprawcą, ofiarą, a zbawcą” odnosi się do dramatycznego trójkąta Karpmana z teorii psychologii transakcyjnej, w której ludzie mogą wchodzić w role oprawcy, ofiary i zbawcy w celach manipulacyjnych. W kontekście traumy trójkąt dramatyczny pomaga zrozumieć, jak osoby dotknięte traumą mogą wchodzić w destrukcyjne, powtarzające się role w swoich relacjach z innymi:

Zbawca – osoba, która stara się pomóc ofierze traumy, może często wejść w rolę zbawcy, co może skutkować utrwalaniem tej dynamicznej relacji, zamiast prawdziwego uzdrowienia.

Ofiara traumy – osoba, która doświadczyła traumy, może nieustannie czuć się jak ofiara, nie mogąc wyrwać się z poczucia bezradności, mimo że okoliczności się zmieniły.

Oprawca – w niektórych przypadkach ofiara traumy może zacząć przyjmować rolę prześladowcy w stosunku do innych, nieświadomie powielając wzorce przemocy, które sama przeżyła.

Wers ten jest prowokacją mającą na celu zadanie pytania o wolność i odpowiedzialność w kontekście nieświadomie odtwarzanych mechanizmów traumy. Krytyka nie dotyczy tu samych mechanizmów, ale uproszczeń jakich często dokonują terapeuci w ocenie zachowań ludzkich dopasowując je do teorii, bez wnikliwej analizy przypadku i swoistej powściągliwości w wydawaniu opinii „eksperckich” jakiej oczekiwałoby się od poważnego terapeuty.

Egzystencjalna Psychoza i Obsesja

Tekst piosenki w satyryczny sposób odnosi się do współczesnej psychiatrii i psychologii, które klasyfikują ludzkie lęki i obsesje jako choroby, podczas gdy Sartre rozważał je raczej w kategoriach egzystencjalnych. Linia „Psychiatra ci powie, że to w tobie, a nie poza, a to co odczuwasz, to zwykła psychoza” podkreśla konflikt między egzystencjalną odpowiedzialnością a tendencją do przenoszenia odpowiedzialności na diagnozy medyczne lub mechanistyczne opisy procesów psychicznych. Takie podejście może prowadzić do usprawiedliwiania ludzkich działań i zwalniania jednostki z odpowiedzialności za swoje decyzje.

Intersubiektywność i Alienacja

Sartre’owskie koncepcje intersubiektywności i alienacji są tu również bardzo obecne. Wersy „Człowiek cię uprzedmiotawia, złą opinię ci wystawia” wskazują na to, jak w kontakcie z innymi, jednostka zostaje zamknięta w ramy cudzej opinii, traci swoją podmiotowość i staje się przedmiotem. Egzystencjalne napięcie między wolnością a byciem uprzedmiotowionym w oczach innych prowadzi do alienacji i poczucia niespełnienia, co jest kluczowe w filozofii Sartre’a.

Nihilizm i Sens Życia

W piosence pojawia się też refleksja nad nihilizmem i brakiem sensu życia („Nie ma sensu danego z góry, więc możesz być ponury”). Sartre twierdził, że życie nie ma żadnego wrodzonego sensu — to my sami musimy nadać mu znaczenie poprzez nasze działania i wybory. Brak sensu „z góry” może być przytłaczający i prowadzić do ponurej egzystencji, ale jednocześnie daje jednostce możliwość stworzenia siebie od podstaw. W tekście pojawia się pewna tęsknota za sensem, który można by odnaleźć w czymś wyższym, ale filozofia Sartre’a odrzuca takie możliwości, stawiając na indywidualną kreację znaczeń.

Autentyczność i Egocentryzm

Piosenka odnosi się także do Sartre’owskiej koncepcji autentyczności, gdy mówi: „Musisz być autentyczny, choć jesteś egocentryczny”. Sartre podkreślał, że autentyczne życie polega na zaakceptowaniu swojej wolności i odpowiedzialności za własne wybory, co może być trudne w świecie pełnym społecznych oczekiwań i presji. Egocentryzm jest zatem naturalnym stanem w egzystencjalnym świecie, gdzie każda jednostka musi mierzyć się ze swoją własną świadomością i decyzjami, a autentyczność oznacza przyjęcie tej odpowiedzialności w pełni, mimo skłonności do egoizmu.

URSZULA NAWROT

Tekst ukazuje moją potrzebę powrotu do duchowej głębi, autentyczności i interakcji między artystą, dziełem a odbiorcą. Jest to wezwanie do refleksji nad sztuką, która stanowi prawdziwą rozmowę z duchem i egzystencjalnymi doświadczeniami człowieka.

Heglowskie założenie, że sztuka z ducha się zradza, zostaje skontrastowane z obecną sytuacją, w której sztuka pogrąża się w nieistotności i zostaje przewyższona przez myśl i refleksję. W ten sposób przestaje pełnić swoją dawną funkcję – zamiast być nośnikiem duchowej prawdy, zmienia się w powierzchowne dekorowanie, zadowalanie odbiorcy i wyścig o nowatorstwo.

Celem artysty nie jest już zbliżanie się do prawdy, lecz szokowanie i prezentowanie czegoś, czego odbiorca jeszcze nie widział. Artysta, zamiast być kapłanem prawdy, staje się klaunem widowiska.

Piosenka wyraża niepokój wobec tego, że sztuka przestała prowadzić do głębokiej refleksji i stała się jedynie formą rozrywki, performensu, tracąc swój prawdziwy, artystyczny wymiar.

URSZULA NAWROT

Piosenka inspirowana jest zarówno fenomenologią, jak i psychologią jungowską – perspektywami, które są mi bliskie i stanowią centralny punkt moich badań, poszukiwań oraz zainteresowań naukowych. W tekście odnaleźć można zarówno fenomenologiczne, jak i jungowskie wątki, które przeplatają się w opowieści o kobiecej drodze do wolności. W piosence koncentruję się na tematach związanych z rzeczywistością, autentycznością oraz wewnętrzną transformacją jednostki. Te dwa podejścia, oferują ciekawe spojrzenie na człowieka, ukazując go jako istotę złożoną, której doświadczenie i tożsamość są kształtowane zarówno przez subiektywne postrzeganie rzeczywistości, jak i przez nieświadome procesy psychiczne. Fenomenologia pozwala zgłębiać bezpośrednie doświadczenie i autentyczne przeżywanie świata, natomiast analiza jungowska odkrywa głębsze warstwy psychiki, w tym archetypy, cień i proces indywiduacji, prowadzące do pełniejszego zrozumienia siebie i swojej wewnętrznej transformacji.

Fenomenologia:

Z punktu widzenia fenomenologii, piosenka odzwierciedla kluczowe idee z fenomenologii Husserla, które badają bezpośrednie doświadczenia rzeczywistości i sposób, w jaki jednostki ją postrzegają. Piosenka porusza pytania dotyczące tego, co jest „realne” i ostrzega przed iluzjami oraz zewnętrznymi narracjami narzuconymi przez społeczeństwo („Tkwisz w cudzym koncepcie, światopoglądzie jak w getcie”). To oddaje fenomenologiczne dążenie do powrotu do bezpośredniego doświadczenia, nieskażonego narzuconymi strukturami.

Jesteśmy uwikłani w społeczną rzeczywistość, która jest wynikiem pewnej wizji lub światopoglądu uznanego kiedyś za obowiązujący. Z biegiem czasu przestajemy zastanawiać się nad jego źródłem i powstaniem, przyjmując go jako pewnik. Żyjemy według jego zasad, nie kwestionując jego założeń. Nie dostrzegamy, że są one ludzkim wytworem, co historia filozofii ukazuje w sposób bezlitosny. Życie w takim koncepcie, zwłaszcza w sposób nieświadomy, zaciemnia prawdziwe doświadczenie, które fenomenologia określa jako „nieautentyczne istnienie”. Wersy „Obudź się, kobieto, twoja wolność jest daleko” zachęcają do czegoś, co można porównać do fenomenologicznej redukcji — odłożenia na bok kulturowo narzuconych założeń, aby zyskać nowe, nieskażone spojrzenie na rzeczywistość.

Analiza jungowska:

Z perspektywy jungowskiej, piosenka nawiązuje do procesu indywiduacji – wewnętrznego rozwoju, w którym jednostka odkrywa swoją autentyczną jaźń, stając się tym, kim naprawdę jest, niezależnie od zewnętrznych wpływów.

Jung mówił o „personie”, czyli masce, którą nosimy, by dostosować się do społecznych oczekiwań. Podobnie jak fenomenologia, Jung mówi o powrocie do swojej autentyczności. Porzuceniu wyobrażeń, fantazji, cudzych wizji i projekcji, zwrócenie się ku sobie w celu odnalezienia swojej prawdy.

Śmierć i odrodzenie to centralne tematy transformacji psychicznej. Wersy „Umieraj dla świata powoli” i „Umieraj i się odradzaj” są symboliczne dla tego procesu. Według Jungowskiej teorii jednostka musi „umrzeć” dla swojego dotychczasowego ego, by odkryć swoją prawdziwą tożsamość – swoją „Jaźń”. Piosenka nawołuje do zerwania z fałszywym światem i zachęca do przejścia wewnętrznej przemiany.

Interesującym wątkiem w piosence jest relacja bohaterki z jej animusem, męskim aspektem psychiki. W psychologii jungowskiej animus może przybierać formę krytycznego i ograniczającego głosu. W kontekście piosenki bohaterka może być uwikłana w zewnętrzne narracje oparte na męskiej dominacji lub patriarchalnych oczekiwaniach. Jednak proces jej przebudzenia oznacza odkrycie i integrację animusa w sposób, który prowadzi do wewnętrznej równowagi.

Celowo podkreślam kwestie animusa, ponieważ to, co wydaje się być wyłącznie zewnętrzne, nigdy nie jest tylko na zewnątrz. Jung uważał, że istnieje silne sprzężenie między światem wewnętrznym a zewnętrznym, który odbija to, co dzieje się w nas. Choć można by rzec, że świat zewnętrzny z jego patriarchalnymi strukturami istnieje niezależnie, w rzeczywistości odzwierciedla on również wewnętrzne struktury człowieka. Świat, który istniał już wcześniej, został w dzieciństwie zinternalizowany, tworząc wewnętrzne struktury odpowiadające jego zewnętrznemu porządkowi.

Wyjście z „bajki” iluzji i fantazji oraz powrót do siebie to proces głębokiej transformacji, który dotyczy przede wszystkim świata wewnętrznego. Wymaga on śmierci starych struktur – kompleksów – i pozwala na stworzenie bardziej autentycznego, zintegrowanego ja.

Fenomenologiczna redukcja i indywiduacja Junga łączą się w odrzuceniu zewnętrznych iluzji i dążeniu do autentyczności, ale różnią się w podejściu i celu. Fenomenologia skupia się na badaniu i zrozumieniu świadomości, podczas gdy indywiduacja jest procesem psychicznej transformacji i integracji wewnętrznych aspektów jednostki.

The song is inspired by both phenomenology and Jungian psychology, perspectives that are close to my heart and are central to my research, explorations, and academic interests. In my work, I combine these two approaches, particularly in the context of trauma. In the song, I focus on themes related to reality, authenticity, and the individual’s inner transformation. These two approaches—phenomenological and Jungian—offer intriguing insights into the deeper layers of the lyrics.

Phenomenology:

From a phenomenological viewpoint, the song echoes key ideas from Husserl’s phenomenology, which investigates direct experiences of reality and how individuals perceive it. The song often raises questions about what is „real” and warns against illusions and external narratives imposed by society („You’re caught in someone’s grand design, a borrowed dream, not truly thine”). This mirrors the phenomenological desire to return to direct experience, untainted by imposed structures.

The protagonist appears entangled in a social reality that obscures genuine experience, a concept that phenomenology would refer to as „inauthentic existence.” The lines „Wake up now, girl, can’t you see, Your freedom’s far away, not here” encourage something akin to phenomenological reduction—the bracketing of culturally imposed assumptions to gain a new, unfiltered perspective on reality.

Phenomenologically, the protagonist is trapped in „concepts” and „fantasies” that distance her from her authentic experience. Following Husserl, we might say that external social structures and expectations cloud her ability to genuinely perceive and be conscious of her experience. The song calls for awakening and „dying” to these external structures („Die to this world slow and steady, Let this fairy tale break heavy”), which phenomenologically corresponds to breaking free from illusions and returning to the primordial experience of being.

Jungian Analysis:

From a Jungian perspective, the song can be interpreted as describing the process of individuation—the inner development through which a person discovers their authentic self, becoming who they truly are, independent of external influences.

Jung spoke of the „persona,” the mask we wear to adapt to social expectations. The lines „You’re caught in someone’s grand design, a borrowed dream, not truly thine” can be seen as reflecting how the protagonist is living according to external expectations, wearing the persona instead of expressing her true identity. The song calls for discarding this false mask and uncovering what lies beneath.

In Jungian psychology, the „shadow” represents aspects of the psyche that are hidden or repressed. The lines about „blurring all that’s in your mind” suggest that the protagonist is concealing parts of her identity, suppressed by societal expectations. Yet, according to Jung, accepting and integrating the shadow is a crucial step in the individuation process.

Death and rebirth are central themes of psychic transformation. The lines „Die to this world slow and steady” and „Die and rise again anew” symbolize this process. Jungian thought holds that an individual must „die” to their former ego in order to discover their true identity, their Self. The song urges the protagonist to break free from the false world and undergo this inner transformation.

An interesting thread within the song is the protagonist’s relationship with her animus, the masculine aspect of her psyche. In Jungian psychology, the animus can be a critical, limiting force. From the song’s perspective, the protagonist may be entangled in external narratives rooted in male dominance or patriarchal expectations („you’re caught in someone’s grand design”). However, her process of awakening will also involve integrating her animus in a way that brings internal balance.

Transformation and Creation
The verses „You’re a wonder, uncontained, a dream that can’t be named” refer to the ultimate realization of one’s creative power, which in Jungian psychology symbolizes the achievement of full individuation. The process of individuation reveals that our inner self is complex and creative, unbound by external frameworks. The song encourages rejecting societal limitations and discovering one’s inner power of creation („Build the world from your own view”).

In conclusion, the song serves as both a phenomenological call to return to authentic experience and a Jungian journey of individuation. It explores the themes of self-awareness, freedom from external constructs, and the transformative process of discovering one’s true self beneath the masks imposed by society.

URSZULA NAWROT